Plenumsvortrag Paul Sars: Oriëntatie op de Duits-Nederlandse Euregio

Grenzen scheiden en verbinden: ze zijn een bron van creativiteit en reflectie. Doorgaans ervaren we onze sociale omgeving als 'eigen' leefomgeving, waarin we andere kunnen 'toelaten'. Maar hoe verloopt een proces waarin we 'grenzen' laten verdwijnen en samen een euregionale leefomgeving willen vormen? De Europese politiek zet in op de ontwikkeling van de grensgebieden, zoals ook de bestuurders van de Duits-Nederlandse grensgebieden op samenwerking of zelfs vervlechting aansturen. Dat vraagt van de burgers een nieuwe oriëntatie op de euregio, een andere omgang met buurtaal en buurcultuur, met sociale ruimte van wonen, studeren en werken. Via de beschrijving van de 'grenzen' en 'grensregio's' wordt in de voordracht ingegaan op recentere ontwikkelingen in de Duits-Nederlandse euregio.

Tina Konrad & Sabine Jentges - Landeskunde live: Grenzüberschreitende Entdeckungsreisen im Niederländisch-Unterricht

In diesem Workshop werden landeskundliche Materialien für den Niederländisch-als-Fremdsprache-Unterricht sowie für Austauschbegegnungen im deutsch-niederländischen Grenzraum präsentiert und erprobt, die im Rahmen des Interreg-Projektes "Nachbarsprache & buurcultuur"[1] (vgl.: http://www.ru.nl/nachbarsprache/) gemeinsam mit beteiligten Studierenden und Lehrpersonen entwickelt wurden. Die Materialien können durch unterschiedliche Didaktisierungsvorschläge auf verschiedenen Sprachniveaus eingesetzt werden und geben einen Überblick über das deutsch-niederländische Grenzgebiet, regen zu Exkursionen und Erkundungen im Grenzgebiet an, und wollen vor allem zum gemeinsamen Lernen mit und voneinander (und nicht nur übereinander) anregen, also: erlebte Landeskunde zum Anfassen, Mitmachen und selbst Erkunden.

Tina Konrad (Universität Duisburg-Essen), Sabine Jentges (Radboud Universiteit Nijmegen)

Peter Schoenaerts - Dramatische expressie in de taalklas

De workshop “Dramatische expressie in de taalklas” is een nascholing voor beginnende en gevorderde leerkrachten die lesgeven in het middelbaar of hoger onderwijs.

Er komen een aantal taal- en toneelspelletjes en communicatieve expressieopdrachten aan bod die elke enthousiaste leerkracht/docent zelf kan doen in de klas. We bekijken ook wat je in de klas kunt doen met poëzie en dramatisch tekstmateriaal. Acteerervaring is absoluut niet nodig. De activiteiten bevorderen de groepssfeer, geven het zelfvertrouwen van de leerlingen/studenten een boost en zorgen bovenal voor plezier in de klas.

DOCENT:

Peter Schoenaerts studeerde Germaanse Talen aan de KU Leuven, en volgde een drama-opleiding aan de American Academy of Dramatic Arts in New York. Hij was lange tijd  verbonden aan het Instituut voor Levende Talen in Leuven, werkte voor de Nederlandse Taalunie en was eindredacteur bij het weekblad Humo. Momenteel is hij dagelijks leider van theatergroep ‘Theater van A tot Z’. (www.theateraz.be)

Nicole Lücke - Niederländisch in der Sek. I: Kompetenzorientiert unterrichten mit „Welkom in de klas!“

Mit abwechslungsreichen Aufgaben und Übungen zu den verschiedenen Kompetenzbereichen unseres Faches bildet  Welkom in de klas!  die Bedürfnisse junger Niederländischlernder ab. In dieser Veranstaltung werden die didaktische Konzeption und die methodischen Grundlagen des differenzierenden Lehrwerks mit seinen verschiedenen Bestandteilen - bestehend aus Lesboek, Werkboek und Handreichung für den Unterricht - vorgestellt und für den direkten Unterrichtseinsatz besprochen. Ferner führt die Veranstaltung in die Nutzung der Mediendateien mit dem Smartphone oder Tablet ein.

Kolleginnen und Kollegen aller Schulformen sind Welkom!

Dr. Christian Krumm - Kriegsende am Niederrhein – Sprachliche Bewältigung von Augen- und Zeitzeugen

Für den Historiker ist die Sprache in Quellen einer der wichtigsten Zugänge in die Vergangenheit. Sprache bedeutet Emotion, eine bestimmte Deutung von Ereignissen vor dem Hintergrund eines in die Entstehungszeit der Quelle eingebundenen Kontextes. Gegenwärtig ist man von offizieller Seite aus bemüht, Schülern ein Verständnis dafür zu geben, dass die vielen Bombardierungen deutscher Städte durch die Alliierten nicht ein über Deutschland gebrachtes Übel von außen, sondern eine Konsequenz der nationalsozialistischen Verbrechen gewesen sind. Dem stehen die, teilweise rechtsnationalen Stimmen gegenüber, die für ihre politischen Zwecke der geläufigen Geschichtsinterpretation Pietätlosigkeit gegenüber der vielen Opfer in der Zivilbevölkerung vorwerfen. Da können die Schilderungen von Augenzeugen ein Einstieg in einen kritischen Diskurs und ebenso ein Stück erlebter Geschichte sein. In diesem Workshop werden Beispiele hierfür vorgestellt und ihre Interpretation sowie ihre mögliche Handhabung im Unterricht diskutiert. 

Drs. Henk Noorland - Muzikale workshop

Veel landen hebben hun twee grote steden, bijna altijd grote rivalen. In Nederland zijn dat Amsterdam en Rotterdam. De geschiedenis en het meer actuele karakter van beide steden worden belicht, in de vorm van veel beeldmateriaal (schilderijen, foto´s) en muziek. De heer Noorland brengt met zijn gitaar iconische liedjes ten gehore, zoals ´Ketelbinkie´ en ´Aan de Amsterdamse grachten´.

(Drs. Henk Noorland is werkzaam als docent bij het Instituut voor Nederlands Taalonderwijs en Taaladvies aan de Universiteit van Amsterdam)

Gaby Boorsma & Hendrik Neukäter - Workshop Focus op schrijven

Aandacht voor schriftelijk taalgebruik is een vast bestanddeel van taallessen. Meestal volgt het schrijven een vast patroon: je zit (vaak in je eentje) te werken aan een tekst, ideeën zet je om in taal, eerste woorden komen op papier te staan, woorden vorm je tot zinnen en idealiter ontstaat er een tekst. Hulp tijdens het schrijfproces is wel zo handig, want schrijven is naast vaardigheidstraining ook interactie en reflectie. Hulp kan niet alleen van de leraar of de docent komen maar ook van een medeleerling of -student. Samen aan een tekst werken, de tekst van een ander bekijken of je eigen tekst met de ondersteuning van een ander herschrijven zijn voorbeelden van dit samenwerkend schrijven. In onze workshop willen we samen met de deelnemers nadenken over de volgende aspecten rondom het schrijven:

• schrijven en samenwerken
• schrijven combineren met andere taalvaardigheden
• schrijfproducten corrigeren
• schrijven interactief oefenen

We willen in deze workshop niet alleen praten over schrijven, maar ook zelf aan de slag gaan met het maken van opdrachten en oefeningen. Uiteindelijk hopen we tot een mooi lijstje te komen met geslaagde schrijfoefeningen voor in de taalles.

Gaby Boorsma is docente Nederlands verbonden aan het Instituut voor Nederlandse taal en cultuur van de Universität Duisburg-Essen

Hendrik Neukäter is coördinator en docent Nederlands aan het Zentrum für Fremdsprachenausbildung van de Ruhr-Universität Bochum. Daarnaast is hij contactpersoon voor e-learning projecten in moderne vreemde talen  

Hans Bennis - Korterlands: een nieuwe schrijftaal

Wist u dat WTF de meest gebruikte uitdrukking is in de Nederlandse schrijftaal? Hebt u ook wel eens een advertentie gezet als AANTR.M.ZKT.BL.VR.? Wist u dat Amstelveen tegenwoordig geschreven wordt als AMSTLVN? Heeft u wel eens nagedacht over de voordelen van ;)

Hans Bennis is directeur van de Taalunie, de baas van het Groene Boekje, maar ook taalkundige. Hij neemt u mee naar de wereld van het Korterlands. De Nederlandse schrijftaal, maar dan korter. Nieuwe media als whatsapp hebben een heel nieuwe taal veroorzaakt. Maar is deze taal eigenlijk wel nieuw? En wat zit er achter al die afkortingen? Een taalkundige reis voor schrijftaalliefhebbers, met humor en verrassende inzichten.

Jos Peeters & Marc Wingens - „RheijnLandXperiences“ - grensoverschrijdende museumapp maakt geschiedenis en cultuur voor jongeren aantrekkelijk

Doel van het project RheijnLand.Xperiences is het versterken van innovatie, samenwerking en regionale cultuurpromotie bij en door 8 toonaangevende regionale musea in de grensregio.

De musea gaan de gezamenlijke geschiedenis van de grensstreek vertellen. Zij doen dit aan de hand van grensoverschrijdende thema's, zoals "de Romeinen", "Hertogen en Graven" en "de Tweede Wereldoorlog". Hierbij zullen de musea zich vooral sterker profileren bij de jeugd. Zij gaan daarom, ondersteund door IT-experts en -studenten van twee  hogescholen in Duitsland en Nederland, hun collecties en exposities digitaal ontsluiten en verbinden door het ontwikkelen van apps en games, daarbij gebruikmakend van  ‘gamification, ‘geocaching’, ‘augmented reality’ en ‘storytelling’. Wij streven ernaar de hierdoor de aantrekkelijkheid van de regio bij de doelgroep te verhogen en het bezoek aan de streek aan beide kanten van de grens te stimuleren.

Rob van de Schoor & Aukje van Hout - Birk (2015) - Jaap Robben

Mikael leeft met zijn ouders in volledige afzondering op een klein eiland in de Noordzee. Op een dag verdrinkt zijn vader, Birk. Dit zorgt voor spanning: de moeder van Mikael kan zijn dood niet accepteren en probeert Mikael steeds meer een onnatuurlijke rol op te dringen. Er ontstaat een beklemmende situatie, die Mikael het liefst wil ontvluchten. Alleen kan hij nergens heen.

Birk roept diverse vragen op die voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs relevant zijn: in hoeverre is de omgeving waarin je opgroeit bepalend voor hoe je denkt, voor wie je bent? Wat is normaal en wat niet? Hoe ga je om met verlies?

Birk werd in 2015 bekroond met de Dioraphte Literatour Publieksprijs, de Academia Literatuurprijs en de Nederlandse Boekhandelprijs.

Heinz Eickmans - Neue Wege der zweisprachigen Lexikographie: kreativer Umgang mit integrierten Wörterlisten

Eng verwandte Sprachen wie Deutsch und Niederländisch verfügen über einen erheblichen Anteil an ‚übereinstimmenden‘  Wörtern, die entweder formal identisch (hand, vogel, winter) oder erkennbar gemeinsamen Ursprungs (maken/machen; stoel/Stuhl; been, Bein) oder in beiden Sprachen eingebürgerte Lehn- und Fremdwörter (combinatie/Kombination; politiek/Politik) sind. Der Umfang des gemeinsamen Vokabulars erhöht sich um ein Vielfaches, wenn man die lexikalisierten Komposita hinzunimmt: winteravond/Winterabend; winterdag/Wintertag; winterlandschap/Winterlandschaft; winterslaap/ Winterschlaf; wintersport/Wintersport etc.

Die zweisprachige Lexikografie beschreibt den Wortschatz beider Sprachen normalerweise in getrennten Wörterbuchteilen D-N/N-D. Dies führt einerseits zu vielen Doppelungen und Redundanzen und verhindert andererseits das unmittelbare Erkennen von formalen und semantischen Übereinstimmungen und Unterschieden zwischen ‚denselben‘ Wörtern in beiden Sprachen. Eine integrierte, miteinander verschmolzene Stichwortliste vermeidet die genannten Nachteile. Dass sie auch in der lexikografischen Praxis anwendbar ist, hat das 2011 erschienene Groot Woordeboek Afrikaans en Nederlands, das die Wörter beider Sprachen in einer alphabetische Stichwortliste beschreibt, auf überzeugende Weise unter Beweis gestellt.

Der Workshop will anhand des genannten Wörterbuchs zunächst in das Konzept der integrierten Wortschatzbeschreibung einführen und dann am Beispiel ausgewählter Wortschatzbereiche Anregungen zur Nutzung dieses Konzepts für die Wortschatzarbeit im Niederländischunterricht geben.

Adriane Langela-Bickenbach - Digitaler Austausch: Einsatz von Videokonferenzen im Fremdsprachenunterricht – Das GLAS Konzept

Die Digitalisierung ermöglicht und erfordert ein Umdenken bei der Planung zeitgemäßer Unterrichtsszenarien und der Rolle von Lehrenden und Lernenden sowie der Schule als Ganzes. Videokonferenzen sind ein sehr anschauliches Beispiel für die Verwendung digitaler Medien in der Schule und bieten eine elegante Lösung, Lernenden aller Fächer und Jahrgangsstufen zeitgemäße Kommunikation zu ermöglichen, sie zu aktivieren und das System Schule für Expertinnen und Experten, außerschulische Lernorte oder den Austausch mit dem Ausland zu öffnen.

​

​​

Der Vortrag widmet sich der Präsentation des GLAS Konzepts, einem erfolgreich umgesetzten Anwendungsbeispiel aus der Praxis, das im Januar 2018 mit dem

1. Platz des ‚Deutschen Lehrerpreises – Unterricht innovativ’ ausgezeichnet wurde. Welche Fragen bei der Planung und Umsetzung einer entsprechenden digitalen Lernumgebung sowie der Entwicklung didaktischer Konzepte auftauchen können, wird u.a. anhand des SAMR-Modells und der Berücksichtigung der Rolle von ‚social media’ im Hinblick auf Machbarkeit, den Erwerb unterschiedlicher Kompetenzen und die Übertragbarkeit auf andere Schulen beleuchtet.

Referentin: Adriane Langela-Bickenbach

Englisch/Niederländisch und Medienkoordination Gymnasium St. Leonhard Aachen

FL Niederländisch ZfsL Aachen

Lotte Jensen - De Nederlander bestaat! De Nederlandse identiteit vroeger en nu

De Nederlandse identiteit is opvallend veel in het nieuws de laatste tijd. Sommigen menen dat zij onder druk staat en beschermd moet worden, terwijl anderen benadrukken dat het om een constructie gaat, die veranderlijk is. In deze interactieve workshop maken de deelnemers kennis met enkele wetenschappelijke theorieën rondom nationale identiteitsvorming. Vervolgens richten we de blik op enkele casussen, zoals de vraag hoe oud de Nederlandse identiteit is, heldenverering in Nederland en de rol van rampen in nationale identiteitsvorming.

Ronny Boogaart - Grammatica in het wild: het populariseren van taalkunde

Er zijn maar weinig leerlingen en studenten voor wie grammatica het favoriete onderdeel van het vak Nederlands is. En dat terwijl iedereen altijd en overal met grammatica geconfronteerd wordt. Wie in Nederland rondloopt en goed om zich heen kijkt, kan zich op een wandeling van enkele kilometers allerlei fascinerende vragen stellen over het hele domein van de Nederlandse taalkunde, van morfologie en syntaxis tot pragmatiek. In deze lezing zal ik dat illustreren door, tijdens een virtuele wandeling rondom mijn eigen woonplaats, stil te staan op taalkundig interessante plekken. Mijn punt is dat zo’n studie van het linguïstisch landschap het ideale vertrekpunt is voor populariseren en didactiseren van een vaak als saai of moeilijk ervaren vakgebied.